ने. स. ११३६ थिंलाथ्व दशमि
बिराजकाजी राजोपाध्याय
अध्ययन, अनुसन्धानया ख्यलय् हनेबहम्ह ब्यक्तित्व खः डा. बाल गोपाल श्रेष्ठ । नेवाः विषययात कयाः अध्ययन अनुसन्धान यानाः थीथी सफू व च्वसुत पिथनादी धुंकूम्ह डा. श्रेष्ठ थौंकन्हय् वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेसनया नायः खः । छुं ई न्ह्यः वय्कः नेपाः झाःबलय् वय्कःलिसे नेवाः दबू डट कमं याःगु खँल्हाबल्हा थन न्ह्यब्वया च्वना – सं.
वर्ल्ड नेवा अर्गनाइजेशनं थौंकन्हय् छुछु यानाच्वंगु दु ?
थौंकन्हय् अर्गनाइजेसनया तःमुँज्याया तयारी जुयाच्वंगु दु । थुगु खँ वंगु न्हूदँय् तिनि घोषणा यानागु जुल । न्हापाया गतिविधि धायेगु खःसा नेपालय् तःभुखाय् पिडितपिन्त छुं भचा ग्वाहालिया ज्या याना । अर्गनाइजेशनपाखें तःभुखाय् पिडितपिन्त ग्वाहालि यायेत १५ द्वः/१६ द्वः डलर मुंकागु खः । थुकी नेवाःतय्सं जक मखु, यक्व हे बिदेशीतय्सं नं ग्वाहालि ब्यूगु खः ।
उगु धेबां झीसं सक्व, लुभु, थसि, पांगा व थेचो आदि थासय् अर्गनाइजेसनया नेपाल च्याप्टरया सक्रियताय् राहतया ज्यात जुल । येँय् दयेकूगु नेपाल मण्डल राहत अभियानयात नं राहत इनेत धकाः ४ लाख दां बियागु जुल । बिराट नेपाल भाषा साहित्य सम्मलेन गुथि ख्वपयात नेवाः लेखकतय्त आर्थिक ग्वाहालि यायेत धका छगू लाख ग्वाहालि यानागु जुल । अथे हे नेवाः पत्रकारतय्त नं छुं ग्वाहालि यायेगु नापं नेपाल भाषा एकेडेमीया एफ. एम.या कोथा क्षति जूगुलिं उकिया निम्तिं नं ४ लाख दां बिया ।
अमेरिकाय् सिजन श्रेष्ठया सक्रियताय् सक्व सपोर्ट धकाः धेबा म्हयाः सक्वय् ग्वाहालि यायेगु ज्या याःगु जुलसा उकी ल्यंगु निगू लखति दां व वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेसनया ध्यबा यानाः ५ लाख चाःचू दां दुगुयात सक्वया भाग्योदय उच्च माध्यमिक स्कूलय् लः वयेकेगु ज्या यायेत व भुखाचं पीडित याकः मिसापिन्त लजगाःमुलक ज्या याकेत नापं व इन्ला गनेद्यःया देगः दयेकेत धकाः बियागु जुल ।
वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेसनया मू आज्जु धइगु छु खः ?
विदेशया आपालं देशय यक्व हे नेवाःत उखेंथुखें च्वनाच्वंगु दु । उकथं उखेथुखे च्वनाच्वंपिं फुक्कं नेवाःतय्त नेटर्वकिंग यानाः छथाय् हे संगठित यायेगु अर्गनाइजेसनया मू आज्जु खः । मेगु मू आज्जु धइगु हलिंन्यंक च्वनाच्वंपिं नेवाःतय्सं नेवाःतय्गु निम्तिं, उकीसनं नेपालय् च्वनाच्वंपिं नेवाःतय्गु निम्तिं छुं यायेमाः धैगु जिमिगु आज्जु खः ।
नेपालय् च्वनाच्वंपिं नेवाःत उपेक्षित उत्पिडित जुयाच्वंगु दु । थुगु स्थितीयात न्हंकेगु लागिं झी नेवाःतय्गु अधिकार प्राप्तिया निम्तिं छु याये फइ व ज्या यायेगु थ्वया ताः खः । हलिमय् थीथी देशय् नेवाःतय्गु यको संघसंस्था दु । नेवाः संस्थात नेवाः संस्कृति ल्यंकेगु, नेवाः नखःचख हनेगु, नेवाः भ्वय् न्यायेकेगुली छुंछुं ताःलाना वयाच्वंगु दु । अथे खःसां नेवाः संघसंस्थात नेवाः अधिकारया खँय् धाःसा उलि सचेत खनेमदु । नेवाः भाषा व जातिया अधिकारयात कया: उलि छुं ज्या यानाच्वंगु मदु ।
वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेसया गठनं हलिं न्यंकया नेवाःतय्त छधीछप्पँ यानाः नेवाः भाषा व जातिया तनाच्वंगु अधिकारबारे सचेत यायेगु व झीगु तजिलजि व पहिचानया महत्वयात ध्वाथुइकेगु सः तया वैच्वनागु दु । वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेशनया गठनं थ्व अभियानं हलिंन्यंकया नेवाःतय्त अधिकारया निम्तिं सचेत यायेत ग्वाहालि जुइ धका झीसं भलसा कायेफु ।
नेवाःत राजनितिक ख्यलय् नं ल्युने लाः अले सांगठनिक हिसाबं नं याकनं हे कुचा दलावनी । थ्व पक्षयात डब्लु एन ओ नं गुकथं स्वःगु दु ?
खास ला संगठन हे बल्लाकेमाःगु खः । तर उकी हे झी नेवाःत कमजोर खनेदयाच्वन । ब्यक्ति ब्यक्ति अले संगठन संगठन दुने हे समस्यात पिहां वयाः यायेमाःगु ज्या नं याये मफयाच्वंगु खनेदु । राजनैतीक पार्टीप्रति प्रतिवध्द नेवाःतय्सं नेवाःजातिया तनाच्वंगु अधिकार प्राप्तिया ज्याय् मन बियाः ज्या यानाच्वंगु खनेमदु । इमिसं झीगु अधिकार तनाच्वंगु थ्व स्थितिइ छु यायेगु धइगु होमवर्क याःगु खनेमदु । थुगु खँय् गहन रुपं सहलह यानाः म्हिगः जूगु कमजोरीयात विश्लेषण यानाः नेवाःतय्त गुकथं संगठीत याये फइ स्वयेमाःगु दु ।
नेवाःत संगठित जुइ मफयाच्वंगु छु जुयाः खः ?
नेपालया राज्यसत्ताय् खुराफाती दिमाग दुपिं खय् ब्रम्हुत जक न्ह्यःने लानाच्वंगु दु । तप्यंक हे धायेबलय् छपुचः शाषकवर्गया षडयन्त्रकारी ब्रम्हु क्षेत्री अझ ला अप्वः याना: टपरटुइंय्या प्रवृतिपिं खय् ब्रम्हुतय्सं हे जक राज्यसत्ताय् हालीमुहाली यानाच्वंगु दु । मेपिन्सं अधिकार माल धकाः आन्दोलन याःबलय् अमिगु नियन्त्रणय् दुगु मिडियातय्सं आः थुमिसं देश टुक्रा याइन धकाः फय्गं खँ खुव बय्बय् यानाबिल ।
तर हलिमय् गनं नं संघियता वयाः देश टुक्रे जूगु उदाहरण मदु । बरु संघीयतां टुक्रे जुइत्यंगु देश बचेजूगु उदाहरण जक दु । गथे बेल्जीयम, अन डच जाति व फ्रेन्च भाय् ल्हाइपिं जातिया ल्वापुं छगू इलय् देश हे कुचादले त्यंगु खः तर संघीयता वसेंलिं देश कुचा मदल ।
नेपाःया थीथी जातजातिया जनतायात अधिकार बीगु पल्सा थन खुराफाती दिमागया ब्रम्हुतय्सं अफ्रिका व इथियोपियाया उदारहण बियाः अन जूगुं मजूगु उदाहरण बियाः संघियताया आन्दोलनयात बदमान यानाः क्वत्यलेत प्रपोगान्डा यात । अथे हे नेवाःतय्गु आन्दोलनयात, जनजातिया आन्दोलनयात बदनाम यानाः अमित क्वत्यलेगु नीति ज्वनाच्वन । थज्याःगु खँया ल्यूल्यू नेवाःत नं वनाबिल ।
थन अधिकारया खँ ल्हातकि साम्प्रदायीक जुल, भारतवादि जुल धयाः सत्ताधारीया खँ खः खः धालकि जक राष्ट्रवादि जुइगु वातावरण दयेकाबिल । उकिया ल्यू ल्यू नेवाःत नं झी नं राष्ट्रवादि जुइमाः धकाः अधिकार प्राप्तीया आन्दोलनया विरुध्द वंगु खनेदत ।
आः नेवाःतय्गु संगठन बल्लाकेत छु याये फइ ले सा ?
दकले न्हापां नेवाःतय्सं थःथवय् सहलह यायेमाल । ससंगठित मजुइकं नेवाःत बल्लाइ मखु धकाः थुइकेमाल । थःपिं क्वात्तुक्क संगठित जुयाः न्ह्यज्याना वनेमाल । उकिया नापनापं जनजातीलिसे नं नेवाःत एकतावध्द जुयाः न्ह्याःवने फयेकेमाल ।
अधिकार प्राप्तीया लडाँइ नेवाःत जक संगठीत जुयां यायेफइगु मखु धैगु खँ, थौं मधेसया आन्दोलनयात राज्यसतां यानाच्वंगु क्रुर दमनयात स्वया: नं झीसं चायेकेमाल । जनजातीया नापनापं मधेसया आन्दोलकारीत नापं नं छथाय् च्वने फःसा जक नेवाःतय्सं थःगु अधिकार कायेफै धकाः थुइकेमाल । सत्ताधारी खुराफाति दिमागया खय् ब्रम्हुतय्सं नेवाः नेवाः ल्वाकेगु, जनजाति जनजातियात ल्वाकेगु, मधेसी मधेसी ल्वाकेगु, थारु थारु ल्वाकेगु नीति ज्वनाः नेवाः जनजाती मधेसी थारु सुयातं अधिकार मबीगु षडयन्त्र थन यानाच्वंगु दु धका झी नेवाःतय्सं थुइकेमाल ।
जिं स्वयेबलय् दक्कले अप्वः नेवाःतय्सं हे थ्व खँ मथुयाच्वंगु दु । जनजातितय्गु आन्दोलनय् नं थुमिगु समर्थन मदु, अथे हे मधेसया आन्दोलनय् नं थुमिगु समर्थन मदु । जनजातीतय्सं छु यानाच्वन अले मधेसं छु यानाच्वन धकाः खँ थुइकाच्वंगु नं खनेमदु ।
नेवाःत झीगु संस्कृती हे जक तःधं, झीगु जात्रामात्रा व नखःचखः जक तःधं, झीगु भ्वय् जक तःधं तःजि धकाः फुस्कुलु घमण्ड यानाः मख्ख जुयाः च्वनाच्वंगु दु । अथे मखुसें नेपाःया झी सकलें नेपाःमि दक्व समान खः अले समान अधिकारया निम्तिं फुक्क नापं जायेमाल धकाः थुइकेमाल । अत्याचार यानाच्वंपिं खस शाषकतय्त सकलें छप्पँ जुयाः बस्वाये फयेकेमाल धकाः चायेके माल । खस शाषकवर्गया विरोध धैगु सकलें खस जातिया बिरोध मखु धैगु खँय् नं झी स्पष्ट जुइमाः ।
नकतिनि छिं धयाद्यूथे हे थनया ततःधंगु संचार गृहत सत्ताधारीया ल्हातय् दुबलय् इमित थःगु न्ह्यात्थे जाःगु खँ नं सर्वसाधारणया दथुइ थ्यंकेत अःपुयाच्वन । थज्याःगु अवस्थाय् नेवाःतय्त नेवाः भासं सुसूचित यायेगु ताः तयाः newadaboo.com वःगु छितः गथे ताः ?
तसकं बांलाः । ४६ सालया परिवर्तन न्ह्यः तक नं मिडियाय् इमिगु हालीमुहाली व बोलवाला खनेमदु । नेपाल भाषाया सन्ध्याकालीन बिश्वभुमि न्हिपौ पिहांवःगु इलय् तक्क नं इमिगु सन्ध्याकालीन पत्रिका छगू धकाः तक्क नं पिहांवःगु मदुनि । सृजनसिलताया सवालय् नं नेवाःत यक्व न्ह्यःने खः ।
तर आः वयाः गनं गनं जक अमित धेबा वयाच्वन मस्यू, खय् भासं जक उलि उलिमछि ब्रोडसिट पिहां वयाच्वंगु दु, टेलिभिजन, अनलाइन नं ग्वाःग्वाः पिहां वयाच्वन । थुपिं फुक्कस्यां मखू मखूगु म्वाःमदुगु खँ पिथनाः, समाचार बियाः आम नेपाली जनतायात दिगभ्रमित यानाच्वंगु दु ।
थज्याःगु इलय् नेवाःतय्सं थःगु हे भाषाय् पत्रपत्रिका पिथनेगु, टेलिभिजन संचालन यायेगु, अनलाइन नेवाः खवरत पिथनेगु तच्वकं जरुरी । नेवाः अले जनजाती व मधेसीतयगु सः न्ह्यःने हइगु मिडियात अतिकं आवश्यक जुयाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् छिकपिन्सं newadaboo.com धकाः अनलाइन पत्रिका न्ह्याकादीगु जिं तसकं महत्वपूर्ण तायेका । नापं नापं नेवाः, जनजाति, मधेसी, थारुतय् बारे माःगु छुं मच्वयेगु तर विरोधय् जथाभावी च्वयाः फय्गं खँ ल्हाइगु मेडिया थुवाःतय्त सजाय बीत नं नेवाः, जनजाति, मधेसी, थारुत जायेमाःगु खनेदु ।
नेवाः सञ्चार माध्यमयात बल्लाका यंकेत थुगु अर्गनाइजेशनपाखें छुं कथंया सपोर्ट यायेगु ज्याझ्वः दु ला ?
थ्व वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेशन दयेके धुंकाः नेवाः विश्व कोष धकाः छगू फन्ड दयेकेगु ताः तयागु खः तर मनंतुना कथं पलाः छी फयाच्वंगु मदु । अले थ्व फन्ड मार्फत आपालं ज्यात यायेगु ताः तयागु दु । थुकिं अझ नं साकार रुप काये मफुनि । अथेसां नं जिमिसं थ्व नेवाः सञ्चार माध्यमयात छुं ग्वाहालि याये फइ धकाः अवश्य बिचाः याये । यक्व ज्या खँ याये ल्यं हे दनि ।
newadaboo.com या ब्वँमि पासापिन्त छु हसना बियादी ?
नेवाःत दक्व छधी छप्पँ जुइमाल । सकल नेवाःतयत जिगु इनाप दु – नेवाःतय्सं छेँय् छेँय् खँय् भाय् ल्हाकेगु प्रवृति गुगु कयाच्वंगु दु व त्वःतेमाल । मेमेगु भाय् ला अथें सयके सीके फइ तर नेवाः भाय् थःगु छेँय् मल्हाकल धाःसा सयके फइमखु धकाः थुइकाः थः मस्तय्त थःगु भाय् ल्हायेगुलिं बञ्चित मयायेत इनाप याना । भाय् न्ह्याग्गु नं सयेके ज्यू तर थःगु छेँय् नेवाः भाय् ल्हाकेगु खँय् सकल नेवाःत सचेत जुइ माल ।
छेंय् छेँय् खँय् भाय् ल्हाकेगु प्रवृति नेवाःतय् छेंय् छेँय् छगू महारोगया रुपय् फैले जुयावयाच्वंगु दु । थुकियात गथे यानाः दिकेगु धकाः नेवाः ख्यलय् सनाजूपिन्सं बिचाः यायेमाल । भोलियन्तरतय् पुचः पुचः दयेकाः नेवाःतय् छेँखा छेँखा पतिकं छ्वयाः थःगु मां भाय् नेवाः भाय् मस्तय्त ल्हाकेमाः धकाः थुइकेगु अभियान बृहत रुपं न्ह्याके हथाय् जुइधुंकूगु दु ।
अले मेगु खँ सरकारं नेवाः भाय् थमकायेगु जक मखु, नेवाः भाय्यात स्याना हे छ्वयेगु नियतं गुगु शिक्षा नीति हयातःगु खः थ्वया अंत याकेत माःथाय् तक्क वनाः नेवाःत ल्वाःवने माल । हरेक नेवाः वस्ति दुने दुगु फुक हे स्कुलय् नेवाः भाषा थत्थेंयात छगू पेपर हे जकसां ब्वंकेगु ब्यवस्था याकेत सरकारयात बाध्य यायेमाल । स्कुलय् मांभाषं ब्वंकेगु ज्या मजुइकं कलेज वा डिग्री तगिमय् जक नेवाः भाय् ब्वने दयेकेगु धैगु जग मतसें छेँया च्वत बैगः तला तयेथें खः । जग मदयेकं छेँ धस्वाइ मखु धयाथें स्कुल स्कुलय् क्वय् क्वय्या तगिमय् नेवाः भाय् ब्वने मदयेकं झीगु भाय् ब्वलनी मखु धैगु झीसं सिइके माल ।
२०२८ सालं नया शिक्षा लागु जुयाः लिपा सरकारं ज्वंगु अन्यायीपूर्ण भाषा निती हीकेत नेवाःत हालाजूगु थौं पीप्यदँ फुइधुंकल, तर देशय् अनेकन राजनैतीक ह्यूपाः वये धुंका नं थौंतकं नं व नीति हीकेत ताःलाये मफुगु झी नेवाःतय् तःधंगु कमजोरी खः ।
नेवाः वस्ति नेवाः स्कुलया नारा ज्वनाः झी दिपकतुलाधर भाजु चांन्हिं मदयेक दंदँ न्ह्यवनिसें सनाच्वनादीगु दु । वय्कःयाथ्व मेहेनत तसकं बांलाःगु ज्वःमदुगु ज्या खः ।
थ्वया नापनापं खय् भाषायात गथे राज्यं कयेच्यानाः राज्यया खर्चं हे स्कुल स्कुलय् ब्वंकेगु यानाच्वंगु दु, नेवाः भाय्यात नं स्कुल स्कुलय् राज्यया खर्चं हे ब्वंकेगु ब्यवस्था याकेत नेवाः ताःलायेमागु दु । थुकिया नितिं नेवा संघसंस्था नापं नेवाः नेता कार्यकर्ता सकलें छथाय् च्वनाः सहलह यानाः माःगु पला: न्ह्याकेमाल । राज्यसत्ताया झीगु भाषा स्यायेगु अन्यायी नीतियात हिकेत झी ताःमलात धा:सा झीगु भाय् ल्यनी मखु धकाः सकल नेवाःतय्सं थुइकाः पलाः छीमाल, जिगु सकलयात इनाप दु ।
Source:
http://newadaboo.com/2015/12/20/788