To download the signed PDF, click here.
नेवाः जाति अन्तर्गतका जुगि जात समुदायको आवसीय समस्या सम्बन्धी वक्तव्य पत्र
हलिं नेवाः दबू (विश्व नेवाः संगठन, World Newah Organization) नेपालको नेपाल मण्डलका आदिवासी र हाल विश्वमा छरेर बसेका नेवाःहरूको १५ देशहरूमा फैलिएको एक अन्तर्राष्ट्रिय संगठन हो । विगत केही समय यता हामीले समाचार, समाजिक सञ्जाल लगायत विभिन्न माध्यमहरूबाट नेवाः जाति अन्तर्गत पर्ने जुगि जात समुदायको घर आवासमा राज्यबाट भएको हस्तक्षेपका बारेमा जानकारी प्राप्त हुन आएको छ । यस विषयमा हाम्रो गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको छ भने यस वक्तव्य मार्फत् सम्बन्धित निकाय लगायत सबैको ध्यानाकृष्ट गराउन चाहन्छौँ ।
नेवाः जाति नेपालको एक मूलवासी / आदिवासी समुदाय हो । हाम्रो मूलथलो / थातथलोलाई नेपाल मण्डल भनिन्छ, जुन हालको बागमती प्रदेशको मध्यभाग नेपाः उपत्यका (काठमाडौँ उपत्यका) लगायत त्यसको सेरोफेरोका क्षेत्रहरू पर्दछन् । यस क्षेत्रमा ऐतिहासिक कालखण्डमै स्थापित भएका ५० भन्दा बढी नेवाः बस्तीहरू छन् । यी बस्तीहरू संरचनात्मक, सांस्कृतिक, सामाजिक लगायत विभिन्न आधारमा पृथक छन् ।
त्यसै गरी नेवाः जातिमा विभिन्न जात समुदायका मानिसहरू छन् । ती मध्ये मुख्य गरी कपाली, दर्शनधारी, कुश्ले जस्ता थर प्रयोग गर्ने जात समुदायलाई जुगि जात समुदाय भनिन्छ । नेवाः समाजमा पनि उनीहरू जातिय विभेद तथा छुवाछुवतको शिकार भएका छन् । नेवाः समाजको सामाजिक, सांस्कृतिक तथा प्रथाजन्य संरचना अनुसार यस जात समुदायका मानिसहरू ऐतिहसिक कालखण्ड देखि सतःछेँ (सत्तलघर) हरूमा बस्दै आएका समुदाय हुन् । यसरी नेवाः समाज तथा बस्तीहरूको पृथक संरचनामा उनीहरूको पुर्ख्यौली पृष्ठभूमीमा बसोबास गर्दै आएको आवास नै यस्ता सतःछेँ (सत्तलघर) हरू हुन् ।
हाल राज्यले विभिन्न प्राविधिक असुविधा देखाएर उक्त समुदायका व्यक्तिहरूलाई आफ्नो पुर्ख्यौली थलोबाट हटाउने कार्य प्रति हामी गम्भीर रूपमा चिन्तित छौँ । ऐतिहासिक विभेद तथा सिमान्तिकरणको चपेटमा परेका यस समुदायको यस्ता सतःछेँ (सत्तलघर) बाहेक अन्य कहीकतै स्थायी प्रकृतिको घरबास नभएको अवस्थामा समेत उनीहरूलाई उठीबास लगाउने कार्य गैर-संवैधानिक तथा गैर-कानूनी छ । नेपाः उपत्यका एक सांस्कृतिक शहर हो । विश्व सम्पदाको सूचीमा परेका अधिकांश सम्पदा क्षेत्र यही उपत्यकामा छन् भने यी नेवाः सभ्यताको अभिन्न अंशका रूपमा विकसित भएका छन् । ऐतिहासिक कालखण्ड देखि त्यस्ता सतःछेँ (सत्तलघर) संरचनाहरूसँग जोडिएका जुगि जात समुदायलाई त्यहाँबाट विस्थापित तथा विच्छेद गर्दा यसले हाम्रो सांस्कृतिक अधिकारको समेत हनन गरेको छ । यसरी आदिवासी समुदायका एक अंशलाई राज्यले सुकुमबासी बनाउने कार्य कदापि न्यायोचित हुन सक्दैन ।
यसै सन्दर्भमा ललितपुर जिल्ला ललितपुर महानगरपालिका वडा नं १६ बस्ने रुक्शना कपालीद्वारा मिति ने.सं. ११४३ यंला २४ मा प्रकाशन गरेको “नेवाः अन्तर्गतको जुगि जात समुदायमा आवासको समस्या : एक संक्षिप्त श्वेतपत्र” यस संगठनले प्राप्त गरी अध्ययन गरेका छौँ । उक्त श्वेतपत्रमा उठाइएका तथ्य तथा मागदाबीमा हाम्रो समर्थन छ । जुगि जात समुदायलाई आफ्नो पुर्ख्यौली भोगचलनको सांस्कृतिक आवास क्षेत्रबाट निष्कासित गर्ने कार्यमा रोक लगाई उनीहरूको आवासको हकलाई सुनिश्चित गर्न हामी सम्पूर्णमा आवहान गर्दछौँ ।
संयुक्त श्रेष्ठ
अध्यक्ष,
विश्व नेवाः संगठन
___________________________________________________________
नेवा: जाति अन्तर्गतया जुगि जात समुदाययागु आवासिय समस्या बारे वक्तव्य पौ
वंगु छुं ई न्ह्यः निसें बुखँ लिसें थीथी थासं नेवाःत दुनेया छता जात पुचः जुगितय्त इपिं च्वना वया च्वंगु छेँखा बासं थनेगु ज्या जुया च्वंगु ञने दत । थुगु खँय् जिमि तःच्वकं ध्याउना क्वसाल धाःसा थ्व पौ पाखें स्वापू दुपिं सकसियागु नं ध्याउना क्वसालेत स्वया ।
नेवाःत धाइपिं नेपाः देय्या छता मूजाति खः । जिमिगु थाःगाःयात नेपाल मन्दल धकाः धाइ, गू आःया बाःमति ब्वदेय् (बागमती प्रदेश) या दथुब्व नेपाः गाः बा स्वनिगः लिसें थ्व छचाखेरिंया थीथा लागा लाःवः । इतिहासं जाःगु थुगु बँब्वय् ५० तां मयाक्क नेवाः थाःगाःत दु । थुगु थाःगाःया पहः थीथी कथं बिसकं पाना च्वंगु खनेदु ।
अथेतुं हें नेवाः जाति दुने नं थीथी जात पुचःत दु । मूकथं कपाली, दर्शनधारी, कुस्ले थें जाःगु थर छ्यलिइपिं जुगित खः । नेवाः मिपुचलय् इपिं थजात व क्वजातया धापुलिइ ध्याक्वय् लाकातःपिं छताजि खः । नेवातय्गु थाय्थासय् थुपिं थीथी कथंया सतःछेँय् च्वना वयाच्वंगु खनेदु । थुकथं नेवाःतय्गु बिसिकंया तजिलजिइ थ्व जातयापिं मनूत आपलं हे सतः सतःछेँय् च्वना वया च्वंपिं मनूत खः ।
थौंकन्हय् वयाः थीथी त्वः चिनाः इमितः थःगु थासं थःगु बासं थनेगु ज्या जुया च्वंगुलिइ जिमि तःच्वकं ध्याउना क्वसाःगु दु । इतिहासं निसें ध्याक्वय् लाकातःपिं थ्व जात पुचःया मनूतय्गु अप्वः थें यानाः थज्याःगु सतःछेँ त्वःताः मेगु गनं छेँबाय् मदुगु ब्यलय् इमित उगु थासं थना छ्वयेगु ज्या थिति (कानुन) अःखःया ज्या खः । नेपाः गाः तजिलजिं जाःगु लागा खः । हलिं सम्पदाय् लाःगु नेपाःया आपलं सम्पदात थुगु नेपाः गालय् दु । अलय् थुपिं आपलं नेवाः लहना (सभ्यता) दुने ब्वलंगु खनेदु । इतिहासं हे स्वाःगु सतःछेँ पाखें जुगितय्त थना छ्वयेगु ज्यां जिपिं सकल नेवाःतय्गु तजिलजिया वां (हक) हाचां गाःगु दु । आदिवासी / मूलवासी धकाः म्हसिउगु नेवाःतय्गु छता पुचःयात सुकुमबासी याये यनेगु ज्या अन्याः खः ।
थुगु हे झ्वलय् यल लागा यल तःनिगः पाःलाः त्वाःपुचः १६ सं च्वनीम्ह रुक्सना कपालिं न्हिल्याः ने.सं. ११४३ यंला २४ खुन्हु पिथंगु “नेवाःत दुने जुगितय् थाय्बाय्या थाकुपङ्गः : छगू बःचाधंगु चकंपौ” जिमिसं ब्वना स्वया । उगु चकंपतिइ ह्न्यथनातःगु खँय् जिमिगु नं ज्वःमति दु । उके न्ह्यथनातःगु माःखँ पूवनेमाः धकाः जिमिगु नं छसः दु ।
जुगि जात पुचःयात थःपिंसं पुलखां निसें च्वना च्वंगु तजिलजि कःघाःगु बासं थनेगु पितनेगु ज्यायात दिकाः इमेगु छेँबाय्या वां (हक) क्वातुका बिइगु नितिं सकसित नं ञङ्का च्वना ।
संयुक्त श्रेष्ठ
नाय:,
हलिं नेवा: दबू